2024 begon onheilspellend voor het Nederlandse vestigingsklimaat. Het jaar begon toen voormalig ASML-CEO Peter Wennink zinspeelde op het vertrek van het bedrijf uit Nederland. De fabrikant van halfgeleiderapparatuur is het grootste bedrijf van het land en een van de meest waardevolle technologiebedrijven van Europa. ASML assembleert zijn machines in Veldhoven, die cruciaal zijn voor de productie van geavanceerde chips, en het bedrijf is een cruciale hefboom geworden in de voortdurende inspanningen van de VS om de Chinese chipindustrie te verslaan.
De waarschuwingen van Wennink kwamen voort uit het overheidsbeleid dat gericht was op het inperken van migratie en het besluit om een belastingvoordeel voor hoogopgeleide immigranten terug te draaien. AMSL, waar ongeveer 40 procent van de werknemers in Nederland niet Nederlands is en van plan is uit te breiden, vond dit overheidsbeleid in strijd met de talentenpool. “Uiteindelijk kunnen we dit bedrijf alleen laten groeien als er voldoende gekwalificeerde mensen zijn”, zegt de Nederlandse omroep RTL.
Terwijl de “Operatie Beethoven” van de Nederlandse overheid ASML daar met succes van overtuigde blijven investeren in het land hingen er gremlins van de beslissing in de lucht. Voor Nederlandse bedrijven en ondernemers was het een existentiële vraag en velen worstelden met de vraag of ze in Nederland moesten blijven of vertrekken. Dreigt er een technologie-exodus in Nederland? Nou ja, de Nederlandse ondernemers zien het meer als ruis dan als signaal.
Uittocht van technologie
Na de inspanningen van verschillende ministeries om tegemoet te komen aan de zorgen van technologiebedrijven als ASML, NXP en anderen, kwam de vraag of we in Nederland moesten blijven of vertrekken opnieuw op de voorgrond toen Bird-oprichter en CEO Robert Vis aangekondigd zijn besluit om Nederland te verlaten. “Ik heb er zelf geen problemen mee om veel belastingen te betalen, maar ik kan mijn werknemers gewoon niet belonen op een manier die gunstig is”, schreef hij, terwijl hij kritiek uitte op de ecosystem en daarbij verwijzend naar de belastingdruk, bureaucratische hindernissen en een gebrek aan steun.
“Landen als Zwitserland, de Verenigde Staten en Singapore bieden bijvoorbeeld een veel gunstiger klimaat voor ondernemers met een vooruitstrevende visie”, riep hij uit.
Terwijl Vis niet de enige is die kritiek heeft op de Nederlandse tech ecosystemkiezen niet veel Nederlandse ondernemers de exit-route. “Er is geen rise in sentiment om Nederland te verlaten,” Robert Gaaal, de medeoprichter en CEO van Vesper, vertelde het mij in een e-mail.
In zijn weerwoord aan Vis zei Gaal, die naar de VS was verhuisd, niet alleen aangeboden om te blijven, maar moedigde andere Nederlandse tech-ondernemers aan zich aan te sluiten bij zijn belofte om in Nederland te blijven. Hij zegt dat het sentiment van weinigen geen exodus veroorzaakt en dat “de perceptie dat zij namens de meerderheid spreken fundamenteel gebrekkig is.”
“Wij zijn de OG-bouwers van de toekomst, en daar zijn we niet mee gestopt”, zegt hij voordat hij eraan toevoegt: “Elk anekdotisch bewijs dat zo hard probeert het tegendeel te bewijzen, is misleidend en verkeerd gericht.”
Jacqueline van den Ende, Mede-oprichter van Koolstofvermogen, een startup het vereenvoudigen van klimaatinvesteringen, is het met Gaal eens en zegt dat het sentiment om Nederland te verlaten niet zo wijdverbreid is. Ze wijst er echter snel op dat de toenemende politieke vijandigheid jegens migratie dit valse verhaal aandrijft. “De Nederlandse regering is van plan de fiscale stimuleringsmaatregelen voor kennismigranten te verminderen of af te schaffen, wat waarschijnlijk gevolgen zal hebben voor de concurrentiepositie die Nederland heeft bij het aantrekken van hoogopgeleid talent uit het buitenland”, voegt ze eraan toe.
Ze accepteert ook dat de Nederlandse tech ecosystem straalt niet dezelfde energie uit als tien jaar geleden. Terwijl die verandering in opwinding bij de Nederlanders heerst ecosystem kan worden toegeschreven aan hoe volwassen de ecosystem is geworden, neemt dit niet weg dat andere regio’s, zoals het Midden-Oosten, hogere groeiniveaus ervaren.
Het interessante hier is dat Nederlandse tech-ondernemers openhartig zijn over hun kritiek en tegelijkertijd de sterke punten ervan aankaarten. Joost Kamermans, mede-oprichter van Seenons, an Amsterdam-gebaseerd technologiebedrijf dat circulair afvalbeheer bouwt, zegt dat dit sentiment voortkomt uit het feit dat “ondernemers ambitieuze mensen zijn” die impact willen creëren en kijken naar omstandigheden zoals beschikbaarheid van kapitaal, talent en wetgeving die snelheid of groei bevordert, en marktpotentieel en hoogwaardige cultuur om te slagen en marktleider te worden.
Als inherent kleine markt is hij van mening dat Nederland minder kapitaal biedt en dat er behoefte aan is om ervoor te zorgen dat “de beschikbaarheid van talent, de prestatiecultuur en de wetgeving om snelheid te bevorderen maximaal worden benut.” Hij voegt eraan toe: “Steeds meer bedrijven concurreren op mondiaal niveau en gaan simpelweg naar plaatsen waar ze de grootste kans hebben om te winnen.”
Julia Mitereva en Luis Galdamez Echeverria, die mede-oprichter zijn van FashionPotluck.com, Greek.Social en Founders Mesh zien samen een goed netwerk opbouwen en investeerders vinden die bereid zijn bestaande risico’s te riskeren en te financieren startups en hun producten als een grote uitdaging. Ze zijn het echter niet eens met het idee dat ondernemers het land verlaten. “Een innovatie ecosystem hangt af van het talent, de ideeën en de inzet van de oprichters Amsterdam heeft er genoeg”, leggen Mitereva en Galdamez Echeverria uit.
Omarm de mensen
Tech-exodus is niet nieuw en zo lang als tech ecosystems er zijn, zal er om verschillende redenen het gevoel zijn om daarvan af te stappen. Zelfs Silicon Valley is daar niet immuun voor en in veel opzichten is het vergelijkbaar met kinderen die hun land verlaten homes om een eigen carrière of leven op te bouwen. Echter, in het geval van technologie ecosystems zijn er verzachtende maatregelen om ervoor te zorgen dat de ondernemers ze niet verlaten.
Als het om het Nederlandse talent gaat, zegt Gaal dat ze opnieuw hebben uitgevonden “hoe het internet (Framer) of boeken (Immer) of gewassen (Source) of eiwitten (Cradle) of videogames (Vesper) worden gemaakt.” Hij voegt eraan toe dat merken als Adyen, Mollie, Booking en Polarsteps de manier waarop mensen kopen en kopen hebben veranderd travel. Voor de Nederlandse tech ecosystem om talent en onderneming te behoudenriseAls het land door hen is gebouwd, beveelt hij aan dat het land ‘de mensen moet omarmen’.
Hij legt uit hoe Nederland fungeerde als haven voor de wereldeconomie, waar iedereen welkom was, ongeacht achtergrond. “Het heeft ons enorme rijkdom gebracht. Op de een of andere manier zijn we dat allemaal de afgelopen veertig jaar vergeten. De komende veertig jaar moeten we de mensen omarmen die hun vaardigheden en ervaring binnen onze grenzen willen inzetten”, legt hij uit.
Hij adviseert uitbreiding van de 2015 “Startup Visa” omvat ook talent dat in dienst is van startups, gesponsord door lokaal incubators en andere organisaties. Gaal pleit er ook voor om de STAK onderdeel te maken van het arbeidsrecht, zodat iedereen startup werknemers, ongeacht hun functie, profiteren van de exponentiële groei van hun bedrijf.
“Maak het zo eenvoudig om een aandelenoptieplan voor werknemers te creëren, zodat elk bedrijf het voor dezelfde kosten kan doen als het starten van een BV. Dit is tenslotte het mechanisme dat zorgt voor meer oprichters angel investors”, voegt hij eraan toe en ziet een onmiddellijke noodzaak om eventuele barrières voor dit probleem weg te nemen startups om nieuwe dingen te bouwen.
Terwijl Gaal de noodzaak ziet om kennismigratie, werknemersparticipatie en innovatie te versterken, stelt Kamermans dat de Nederlanders ecosystem moeten ernaar streven de prestatiecultuur te herstellen. Hij zegt de eerste stap in het maken van de Nederlanders ecosystem Het meest lucratieve voor ondernemers om binnen te blijven is ervoor te zorgen dat werknemers kunnen profiteren van aandelen zonder zwaar te worden gestraft met belastingen.
“Ervoor zorgen dat er een voordeel zit aan meer werken, wat inherent neerkomt op het verlagen van de inkomstenbelasting. Dit zal ertoe leiden dat de overheid minder moet uitgeven, wat ook belangrijk is, omdat de omvang van de overheid ook deel uitmaakt van het probleem als het gaat om inflatie en tekorten aan arbeidskrachten”, voegt hij eraan toe.
“Gezien het huidige politieke klimaat bestaat er een tendens om te neigen naar minder immigratie. Echter, een bloeiende scale-up ecosystem vereist een gestage instroom van talent. In plaats van het aantal buitenlandse studenten of Engelse lessen te verminderen, moeten we ze vergroten. In plaats van de expatbelastingruling te verminderen, moeten we deze terugbrengen naar de oude staat: 8 jaar met een vlak belastingtarief van 30 procent”, zegt Remco Janssen, oprichter en uitgever van Silicon Canals.
Van den Ende neemt geen blad voor de mond en spreekt de olifant in de kamer aan: het overheidsbeleid. Volgens haar hebben Nederlandse ondernemers behoefte aan een omgeving die aantrekkelijk is en blijft voor internationaal talent. Met andere woorden: een overheid die niet vijandig staat tegenover migratie en redelijke prikkels heeft om talent aan te trekken.
Ze legt uit: “Ik denk dat het vooral belangrijk is om in te investeren homegegroeid talent. Hiervoor moeten we agressief investeren in onderwijs van wereldklasse in Nederland. Het opleggen van hogere belastingtarieven op (school)boeken, sport en cultuur zal dit doel niet bereiken.
Hoewel er regelgeving, belastingen en Europese mandaten zoals SFDR bestaan, zegt Van den Ende dat het Nederlandse ondernemingsklimaat wordt ondersteund door de administratieve rompslomp die in andere regio’s wordt waargenomen. Ze stelt echter dat het huidige politieke klimaat streeft naar een ‘zesje’ (een Nederlandse term voor zes) in plaats van uitmuntendheid te vieren.
“Ik zou ook hopen op een algeheel politiek klimaat dat innovatie en duurzame vooruitgang omarmt, waardoor we voorop blijven lopen op het gebied van mondiale innovatie en niet achterop blijven”, voegt ze eraan toe.
Meer actie, minder reactie
Mitereva en Galdamez Echeverria betogen dat het land behoefte heeft aan een duidelijkere visie en een sterker begrip van gemeentelijke instanties StartupAmsterdam en zijn van mening dat deze organisaties het ondersteunen van de ecosystem financieel als liefdadigheidsdaad.
“Er lijkt sprake te zijn van een gebrek aan ernst wanneer overheidswerknemers en investeerders omgaan met oprichters”, leggen ze uit, en voegen eraan toe: “Dit duidt op een misverstand over de aanzienlijke financiële en professionele betrokkenheid die oprichters in de Amsterdam gebied maken.”
Van den Ende ziet het techleap.nl doen geweldig werk door praktische praktische ondersteuning te bieden startupS. Zij ziet echter de noodzaak voor het ministerie van Economische Zaken om een grote rol te spelen in het waarborgen van een toekomstvisie voor Nederland. Ze wil dat het ministerie zich richt op sectoren die het land wil winnen en dat het juiste beleidsklimaat en ondersteuning wordt ontwikkeld ecosystem dat ondernemers hier succesvol kunnen zijn.
Voor Kamermans is er een grote rol weggelegd voor de overheid om ervoor te zorgen dat ondernemers het land niet verlaten. Hij zegt dat de overheid een beleidskader moet creëren waarin talent kan gedijen en groeien en de basisprincipes van ondernemerschap niet op de achtergrond komen te staan. Hij zegt dat een dergelijk beleid de Nederlandse investeerders- en ondernemersgemeenschap in staat zal stellen er niet alleen het beste uit te halen, maar ook alles te geven.
Hoewel het online discours erop zou kunnen duiden dat Nederlandse ondernemers het land willen verlaten, is de waarheid verre van dat. De Nederlanders ecosystem blijft sterk en sommige ondernemers zijn meer gefocust om hier te blijven en te slagen dan elders. Het land moet echter zijn beleid ten aanzien van migratie bijstellen en de groei en innovatie van werknemers in Nederlandse technologiebedrijven ondersteunen.
