Honderden lichamen ontdekt in massagraven in Gaza, maar onderzoek bijna onmogelijk

• Eliane Lamper

  redacteur Buitenland

Bij het Nasser-ziekenhuis in Khan Younis zijn deze week meerdere massagraven ontdekt. Rondom het ziekenhuis liggen zeker 300 lichamen begraven, zegt de Palestijnse Burgerbescherming. De hulpdiensten zijn nog aan het graven en verwachten dat er nog honderden lichamen onder de grond liggen.

Er zouden lichamen zijn ontdekt waarbij de handen en voeten gebonden waren. Ook zouden er lichamen zijn met schotwonden, wat erop zou wijzen dat mensen geëxecuteerd zijn. Volker Türk, de mensenrechtencommissaris van de VN, zei gisteren “geschokt” te zijn door de ontdekkingen van de massagraven. Hij riep op tot internationaal onderzoek.

Palestijnen hebben zich verzameld bij de graven om te controleren of ze vermiste familieleden in een lijkzak kunnen vinden. Er is nog veel onduidelijk over wat er zich heeft afgespeeld bij het ziekenhuis. Het is in Gaza vrijwel onmogelijk om forensisch onderzoek te doen; Israël houdt de grenzen gesloten en weigert onderzoekteams toe te laten.

Palestijnen zoeken bij de graven naar vermisten:

De VN heeft opgeroepen tot een internationaal onderzoek “gezien het huidige klimaat van straffeloosheid”. Ook de Europese Unie wil een onderzoek. Het Israëlische leger ontkent iets te maken te hebben met de massagraven of executies, maar die bewering valt dus niet te controleren. Het leger zegt dat het wel lichamen onderzocht heeft om te controleren of het gijzelaars waren.

In januari lag het grote ziekenhuiscomplex wekenlang onder vuur. Volgens het leger hielden gewapende leden van Hamas zich zich er schuil, al leverde het daar geen bewijs voor. Volgens hulpdiensten liggen er ook vrouwen en ouderen in de graven. Het is onduidelijk of er ook ziekenhuispersoneel of patiënten begraven zijn.

Onderzoeksteams kunnen het gebied niet in, waardoor veel kostbare informatie verloren gaat. “Als de aantijgingen van de hulpdiensten gedocumenteerd zouden worden, zou dat sterk bewijs zijn”, zegt Soren Blau, afdelingshoofd van forensische antropologie bij de Internationale Commissie voor Vermiste Personen. “Maar al op het moment dat lichamen worden verplaatst, verdwijnt potentieel bewijs.”

Bovendien zijn de infrastructuur en gezondheidszorg zodanig verwoest door het Israëlische leger dat de middelen er niet zijn om lichamen te bewaren en te onderzoeken. “We kunnen ook beelden en foto’s bekijken, maar daardoor kunnen we alleen speculeren over de doodsoorzaak”, zegt Blau. “Hoe langer het duurt, hoe moeilijker het wordt.”

Buitenlandse journalisten kunnen de belegerde Gazastrook niet in, maar de oorlog wordt uitgebreid gedocumenteerd door lokale journalisten en burgers. Met behulp van dat materiaal probeert een internationale organisatie als Human Rights Watch alsnog op afstand onderzoek te doen naar schendingen van mensenrechten, bijvoorbeeld door foto’s en satellietbeelden te analyseren.

Maar door de afstand is het wel moeilijker om mogelijke oorlogsmisdaden vast te stellen. “Er zijn duidelijke aanwijzingen dat Israël niet alleen leden van Hamas aanvalt, maar dat Palestijnse burgers ook doelwit zijn”, zegt Sari Bashi, programmadirecteur van Human Rights Watch. “In deze oorlog zijn al 14.000 kinderen gedood, dat zijn er gemiddeld tachtig per dag.”

De organisatie heeft veel ervaring met het onderzoeken van massagraven en andere oorlogsmisdaden, onder meer in Oekraïne en Syrië. “We mogen al sinds 2016 de Gazastrook niet meer in”, zegt Bashi vanuit Ramallah op de Westelijke Jordaanoever. “We werken samen met lokale forensische experts, maar die zijn op de vlucht en kunnen niet zomaar rondreizen.”

Israël zou er ook voor kunnen kiezen om zelf een transparant onderzoek te starten, zegt Bashi. “Maar het leger heeft tot nu toe alleen een onderzoek gedaan toen er Israëlische burgers werden gedood en hulpmedewerkers met een westers paspoort. Er komt geen onderzoek als er Palestijnen worden gedood.”